Eylül 16, 1973

Eylül 28, 1932 - Eylül 16, 1973

Eylül 28, 1932 - Eylül 16

Eylül 28, 1932 -

Yaşamının son saatlerinde, derinlere uzanan köylü kökleri sayesinde askerleri, çocukluğunda gelişleri dayanılmaz acının yol açtığı çığlıkların başlayacağı anlamına geldiği için çok ürktüğü ebelere benzetmiş. Bu görüntüler işkence ve Prens'in sadist sırıtışıyla karışmaya başlamış. Ama o zaman bile Victor gelecek umudunu taşıyor, halkın gücünün sonunda bombalarla makineli tüfekleri yeneceğine inanıyormuş... İçinde hala kalan müzikle son dizelere eriştiğinde ('Ne zor şarkı söylemek, dehşetin şarkısını söylemen gerektiğinde') bir grup muhafız onu, Ulusal Stadyum'a nakledileceklerden ayırmaya gelmiş. Kağıt parçasını alelacele yanındaki yoldaşa vermiş, o da şaşkınlığına rağmen hızla alıp saklamış. Arkadaşları şiiri spor salonundan dışarı, dünyaya taşıyabilmek için parça parça ezberlemişler. Victor'u bir daha hiç görmemişler.

Çok sayıda insanın Ulusal Stadyum'a nakledilmesine rağmen Estadio Chile dolu kalmış çünkü sürekli başkalarını getiriyorlarmış. Elimde Victor'un görülüşüne dair iki tanıklık daha var... Birkaç saatliğine yakınında, aşağıdaki, işkence odalarına çevrilmiş soyunma odalarında bulunan birisi vasıtasıyla bana ulaştırdığı, kızları ve beni sevdiğini söylediği mesajı... Ve bir de daha sonra, herkesin önünde dövülmesi, Prens lakaplı subayın histeri krizine girmiş gibi, "Şimdi şarkı söyle bakalım piç" diye bağırması ve onca işkenceye rağmen Victor'un sesinin salonda "Venceremos"tan dizelerle çınlaması... Ardından gene dövülmüş ve çilesinin son bölümü için sürüklenerek götürülmüştü.

Spor salonu, güneye giden ana demiryoluna birkaç metre mesafededir, demiryolu Santiago yönünde işçi mahallesi San Miguel'den, Şehir Mezarlığı duvarına paralel geçer. 16 Eylül Pazar sabahı erken saatlerde mahalle sakinleri bu demiryolu yanında sıraya dizilmiş yatan altı ceset bulmuş. Hepsinde ağır yaralar varmış ve hepsi makineli tüfek kurşunlarıyla delik deşikmiş. Ölüleri tanımak için yüzlerine bakarken kadınlardan biri, çok değer verdikleri adamı tanımış ve "Victor Jara bu" diye haykırmış. Hatta kadınlardan birisi, mahalleye gelip şarkı söylediği bir gün evine çağırıp fasulye ikram ettiği için Victor'u şahsen tanıyormuş. Onlar ne yapacaklarını düşünürken örtülü bir minibüs gelmiş. Mahalle sakinleri korkarak hemen duvarın ardına gizlenmiş ve sivil giyimli adamların cesetleri ayaklarından sürükleyerek minibüse koyuşlarını izlemişler. Victor'un adsız, kimliksiz, toplu mezara konmaya hazır cesedi herhalde oradan morga götürülmüştü. Ama bir kere daha, bu sefer morg çalışanlarından birisi tarafından tanınacaktı.

Daha sonra, şiiri bana getirildiğinde, vasiyetini, elinde kalan faşizme tek direniş yoluyla, insanların hakları ve barış için mücadelenin tek yoluyla kaleme aldığını anladım...

Beş bin kişiyiz burada

Bu ufacık yerinde kentin.

Beş bin kişiyiz.

Kim bilir kaç kişiyiz daha

Kentlerde ve ülkede?

Burada yapayalnız

On bin el, tohum eken

Ve fabrikaları çalıştıran.

İnsanlığın ne kadarı

Açlıkla, korkuyla, panikle, acıyla

Ahlaki baskıyla, terörle ve çılgınlıkla

Yüz yüze?

Altımız yitip gitti

Yıldızlı göğe gidercesine.

Biri öldü, bir diğeri dövüldü, aklıma

Gelmezdi bir insanın böyle dövülebileceği.

Diğer dördü bitirmek istedi yaşadıkları dehşeti

Biri hiçliğe attı kendisini

Bir başkası kafasını duvarlara vura vura

Ama ölüm hepsinin bakışlarında.

Ne dehşettir bu faşizmin yüzünün yarattığı!

Planlarını bıçak keskinliğinde yürütüyorlar.

Hiçbir şey umurlarında değil.

Onlar için kan demek madalya demek,

Kıyımsa kahramanlık.

Ah, Tanrım, bu mudur yarattığın dünya

Yedi günlük mucize ve emeğin sonunda?

Bu dört duvar arasında sadece tek numara var

Ki o da ilerlemiyor

Ki o da yavaşça daha fazla ölüm istiyor.

Ama birden uyanıyor vicdanım

Ve görüyorum ki bu akışın yüreği atmıyor

Tek atan makinelerin nabzı

Ve askerlerin ebe yüzlerini gösterişi

Tatlılıkla yüklü.

Haykırsın Meksika, Küba ve

Dünyanın kalanı bu vahşete karşı!

On bin eliz biz burada

Hiçbir şey üretemeyen.

Kaç kişiyiz ülkede?

Başkanımızın, yoldaşımızın kanı

Bombalardan ve makinelilerden daha sert vuracak!

Bizim ilk darbemiz de yeniden!

Ne zor şarkı söylemek

Dehşetin şarkısını söylemek zorunda kalınca.

Yaşadığım dehşetin

Ölmeye durduğum dehşetin.

Görmek kendimi bunca insanın ve

Bunca sonsuzluk anının arasında

Sessizlik ve çığlıkların

Şarkımın sonunu getirdiği.

Gördüğümü daha önce hiç görmemiştim

Önce ve şimdi hissettiklerim

Doğurtacak anı...

Estadio Chile

Eylül 1973

Victor: Yarım Kalan Şarkı, Joan JARA

Versus Kitap, Mayıs 2010

Çeviren: Algan SEZGİNTÜREDİ